آمالگام چیست؟ مزایا، معایب و ویژگی های آمالگام دندانی

تقریبا از دیرباز، دندانپزشکان همیشه به دنبال ماده‌ای برای پر کردن پوسیدگی‌ها و جاهای خالی دندان بودند که هم مقاوم باشد و هم بتواند به خوبی با دندان طبیعی پیوند بخورد. یعنی باعث بروز هیچگونه حساسیتی در دندان و دهان بیمار، نشود.

از همین رو، ما تصمیم داریم تا در این مقاله، شما را با یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مواد پرکردنی دندان یعنی آمالگام آشنا کنیم. ماده‌ای که قرن‌هاست در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از فلزاتی مخصوص تشکیل می‌شود.

پس با ما همراه شوید که در این مقاله از دندانپزشکی دکتر بنیانیان، به بررسی دقیق آمالگام، خواص آن، کاربردها و همچنین بحث‌های پیرامون ایمنی آن بپردازیم.

آمالگام چیست؟

آمالگام، یک آلیاژ فلزی است که از ترکیب جیوه و فلزاتی مانند نقره، قلع و مس تشکیل می‌شود. این ماده به دلیل خواص منحصر به فردی مانند استحکام بالا، مقاومت در برابر سایش و قابلیت شکل‌گیری، سال‌هاست که در دندانپزشکی برای پر کردن حفره‌های دندانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در واقع، آمالگام یک ترکیب خمیری شکل است که پس از قرار گرفتن در حفره دندان، سفت شده و با دندان پیوند می‌خورد.

البته اگرچه امالگام به دلیل هزینه مناسب و دوام بالایش، محبوبیت زیادی در دندانپزشکی دارد، اما به دلیل رنگ نقره‌ای و نگرانی‌هایی مربوط به وجود جیوه در آن، امروزه با مواد دیگری مانند کامپوزیت جایگزین می‌شود.

What is amalgam?

An amalgam is an alloy of mercury with one or more other metals, commonly including silver, tin, and copper, and it is well-known for its use in dental fillings due to its durability, strength, and relatively low cost. Dental amalgam hardens quickly, making it suitable for restorations in areas difficult to keep dry, and it has a long lifespan compared to some other filling materials.

While concerns about the mercury content exist, major dental and health organizations consider dental amalgam safe for most individuals, highlighting its effectiveness in restoring teeth affected by decay.

مواد تشکیل دهنده آمالگام چیست؟

همانطور که گفتیم، آمالگام از ترکیب چندین فلز مختلف ساخته می‌شود. اما معمولا ترکیب اصلی امالگام شامل موارد زیر است:

• جیوه (Mercury): حدود ۵۰ درصد از آمالگام را جیوه تشکیل می‌دهد. جیوه به دلیل خاصیت چسبندگی و ترکیب شدنش با سایر فلزات، باعث می‌شود که آمالگام به یک ماده سخت و مقاوم تبدیل شود.
• نقره (Silver): یکی دیگر از اجزای اصلی آمالگام نقره است و به آن استحکام و مقاومت می‌بخشد.
• قلع (Tin): قلع باعث می‌شود که آمالگام نرم‌تر و راحت‌تر شکل بگیرد.
• مس (Copper): مس به آمالگام استحکام و مقاومت بیشتری می‌بخشد و همچنین باعث کاهش خزش (تغییر شکل تدریجی) آمالگام می‌شود.
• روی (Zinc): روی به عنوان یک عامل جذب‌کننده رطوبت عمل می‌کند و از اکسید شدن آمالگام جلوگیری می‌کند.

انواع آمالگام دندان

با پیشرفت تکنولوژی و تولید انواع مختلف آلیاژها، آمالگام‌ها هم دستخوش تغییرات زیادی شدند. تا حدی که امروزه، انواع مختلفی از امالگام های دندان وحود دارد که هر کدام بر اساس ترکیب شیمیایی، شکل ذرات و روش تولیدشان با دیگری متفاوت هستند.

تقسیم‌بندی آمالگام بر اساس:

۱- ترکیب شیمیایی

• امالگام‌های کم مس: در این نوع آمالگام، درصد مس کمتر از ۱۲ درصد است. این نوع آمالگام‌ها به دلیل نرمی و سهولت کار، در گذشته بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفتند اما به دلیل ضعف در خواص مکانیکی، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• آمالگام‌های پر مس: در این نوع امالگام، درصد مس بیشتر از ۱۲ درصد است. آمالگام‌های پر مس نسبت به نوع کم مس، استحکام و دوام بیشتری دارند و مقاومت آن‌ها در برابر سایش و خوردگی بالاتر است.

۲- شکل ذرات

• امالگام‌های کروی: در این نوع آمالگام، ذرات آلیاژ به شکل کروی هستند. این شکل ذرات باعث می‌شود که آمالگام به راحتی در حفره دندان قرار گیرد و تراکم بیشتری داشته باشد.
• آمالگام‌های نامنظم: در این نوع آمالگام، ذرات آلیاژ به شکل نامنظم هستند. این نوع امالگام ها در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند اما به دلیل مشکلاتی مانند تراکم کمتر و احتمال ایجاد حفره‌های میکرو، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۳- روش تولید

• آمالگام‌های مخلوط شده: در این نوع آمالگام، پودر آلیاژ و جیوه مایع توسط دندانپزشک در حفره دندان با هم مخلوط می‌شوند.
• آمالگام‌های کپسولی: در این نوع امالگام، آلیاژ و جیوه از قبل با هم مخلوط شده و در یک کپسول بسته‌بندی شده‌اند. دندانپزشک تنها کافی است کپسول را در دستگاه مخصوص قرار داده و امالگام آماده را در حفره دندان قرار دهد.

آیا آمالگام برای دندان ایمن است؟

ما می‌دانیم که بسیاری از شما به دلیل وجود جیوه در آمالگام از بابت استفاده از آن نگرانید. اما باید بدانید که تا کنون، هیچ گزارشی در قالات دندانپزشکی مبنی بر خطرناک بودن امالگام برای دندان منتشر نشده است.

طبق گزارش های ما:

• سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA): اعلام کرده است که استفاده از آمالگام برای بزرگسالان و کودکان بالای ۶ سال بی‌خطر است.
• سازمان‌های بهداشت جهانی: بسیاری از سازمان‌های بهداشت جهانی هم ایمنی امالگام را تایید کردند.

آیا آمالگام سرطان زاست؟

مطالعات متعدد علمی موجود در خصوص آمالگام، نشان می‌دهند که هیچ ارتباط مستقیمی بین استفاده از آمالگام و بروز سرطان وجود ندارد.

سازمان غذا و داروی آمریکا هم ایمنی امالگام را برای بزرگسالان و کودکان (بالای ۶ سال) تایید کردند. هرچند که آمالگام هم می‌تواند مانند هر ماده دیگری، باعث بروز حساسیت در برخی افراد شود که البته در این صورت، باید از مواد جایگزین برای این افراد استفاده کنند.

با این همه، اگر نگرانی شدیدی در رابطه با استفاده از امالگام دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره رایگان دندانپزشکان کلینیک دندانپزشکی دکتر بنیانیان استفاده، و سوالات خود را در این خصوص با متخصصان ما مطرح کنید.

مزایای آمالگام برای پر کردن دندان

آمالگام به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین مواد پرکننده دندان، مزایای قابل توجهی دارد. مزایایی که باعث شده تا این ماده برای سال‌های متوالی مورد استفاده دندانپزشکان قرار گیرد.

در ادامه برخی از مهم‌ترین مزایای امالگام اشاره می‌کنیم.

استحکام بسیار بالا

آمالگام ساختاری فلزی دارد و به همین دلیل، از استحکام بسیار بالایی برخوردار است. پس برای دندان‌های انتهای فک (که معمولا تحت فشار بیشتری هستند)، گزینه ای بسیار عالی است.

با استفاده از پرکننده آمالگام، شما می‌توانید به راحتی هر غذایی که دوست دارید میل کنید. آن هم بدون اینکه نگران شکستگی یا ساییدگی پرکردگی دندان یا دندان‌های مورد نظرتان باشید.

طول عمر زیاد

یکی دیگر از مزایای استفاده از آمالگام، طول عمر بسیار بالای این ماده است. یعنی امالگام نسبت به سایر پرکننده‌ها (مانند کامپوزیت)، مقاومت بیشتری دارد. خصوصا اگر بعد از ترمیم دندان، آن دندان را روکش کنید.

با توجه به این ویژگی، پرکردگی‌های آمالگامی می‌توانند برای سال‌ها بدون نیاز به تعویض یا ترمیم مجدد، در دهان شما باقی بمانند و به قولی برای شما کار کنند!

مقاومت بالای آمالگام در برابر سایش، فشار ناشی از جویدن و تغییرات دمایی، یکی از دلایل اصلی طول عمر بالای این ماده محسوب می‌شود.

مقاومت در برابر سایش

آمالگام به عنوان یکی از مواد پرکننده دندان، به دلیل ساختار فلزی و ترکیبات منحصر به فردش، مقاومت بسیار بالایی در برابر سایش و فرسایش دارد. ویژگی‌ای که باعث می‌شود پرکردگی‌های آمالگامی در طول زمان کمتر دچار ساییدگی شوند و شکل اولیه خود را حفظ کنند.

این مقاومت بالا به عنوان سدی محکم در برابر نیروهای جویدنی عمل می‌کند و از تخریب بیشتر دندان جلوگیری می‌کند.

مقرون به صرفه بودن

یکی دیگر از دلایلی که آمالگام را در بین افراد، به گزینه ای محبوب تبدیل کرده است، هزینه کمتر آن نسیت به سایر پرکننده ها (مانند کامپوزیت) است. ارزانی‌ای که عمده دلایل آن، نوع مواد مورد استفاده و عدم وجود زیباییِ ظاهریِ آن است.

سایر مزایای آمالگام

• مهر و موم قوی: آمالگام به خوبی به سطح دندان می‌چسبد و از ورود باکتری‌ها و مواد غذایی به زیر پرکردگی جلوگیری می‌کند.
• انقباض و انبساط کم: امالگام در برابر تغییرات دمایی بسیار پایدار است و انقباض و انبساط کمی دارد.

عوارض پر کردن دندان با آمالگام

یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها در مورد آمالگام، وجود جیوه در ترکیبات آن است. زیرا جیوه، یک فلز سنگین و سمی است که گزارش های زیادی از مسمویت با آن وجود دارد. دلیل نگرانی افراد از عوارض امالگام هم همین است! زیرا آن ها میترسند که جیوه از طریق آمالگام آزاد شده و وارد بدن شود!

با این حال، همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، مقدار جیوه موجود در امالگام بسیار ناچیز است و برای سلامتی افراد سالم خطری ندارد.

هرچند که بهتر است زنان باردار، مادران شیرده و کودکان زیر ۶ سال از این ماده استفاده نکنند.

از دیگر عوارض احتمالی آمالگام می‌توانیم به حساسیت به فلزات اشاره کنیم. چوم برخی از افراد ممکن است به یکی از ترکیبات موجود در آمالگام حساسیت نشان دهند و دچار التهاب لثه، طعم فلزی در دهان یا واکنش‌های آلرژیک شوند.

نکته دیگری که درباره عوارض امالگام وجود دارد، این است که معمولا برای قرار دادن امالگام در دندان، نیاز به تراشیدن بیشتری از ساختار سالم دندان است و این امر ممکن است باعث ضعیف شدن دندان شود.

هر چند که با وجود این عوارض، آمالگام همچنان یک ماده پرکننده قوی و بادوام و در بسیاری از موارد، بهترین گزینه برای ترمیم دندان است. هرچند که ما پیشنهاد می‌کیم تصمیم‌گیری در مورد استفاده یا عدم استفاده از امالگام را با مشورت دندانپزشکان متخصصی مانند دندانپزشکان مجموعه دکتر بنیانیان انجام دهید.

مراحل پر کردن دندان با آمالگام

دندانپزشک برای پر کردن دندان با آمالگام، مراحل زیر را یکی یکی طی می‌کند:

۱. معاینه و تشخیص پوسیدگی

در ابتدا دندانپزشک با معاینه دقیق دهان و دندان، استفاده از ابزارهای تشخیصی مانند رادیوگرافی (عکس‌برداری با اشعه ایکس)، محل و عمق پوسیدگی را ارزیابی می‌کند. این مرحله خیلی مهم است. زیرا تعیین می‌کند که آیا دندان قابل ترمیم است یا نیاز به درمان‌های دیگر مانند عصب کشی دندان دارد.

در صورتی که پوسیدگی به عمق کافی نرسیده باشد و ساختار دندان حفظ شده باشد، پر کردن با آمالگام انتخاب می‌شود.

۲. بی‌حسی موضعی

برای انجام درمان بدون درد، ناحیه اطراف دندان با استفاده از بی‌حسی موضعی کاملا بی‌حس می‌شود. این کار معمولا با تزریق ماده بی‌حس‌کننده انجام می‌شود و چند دقیقه زمان نیاز دارد تا تأثیر کامل آن ایجاد شود. این مرحله به بیمار اطمینان می‌دهد که حین کار هیچ‌گونه ناراحتی یا دردی احساس نکند.

۳. برداشت پوسیدگی و آماده‌سازی حفره

در این مرحله، دندانپزشک با استفاده از ابزارهایی مانند توربین یا هندپیس دندان‌پزشکی، بافت پوسیده را به‌دقت از دندان خارج می‌کند. سپس حفره‌ای با شکل مناسب برای نگهداری آمالگام در ساختار دندان ایجاد می‌شود. دندانپزشک تلاش می‌کند که در عین برداشت کامل پوسیدگی، تا حد امکان از بافت سالم دندان محافظت کند.

۴. قرار دادن آمالگام در حفره

پس از آماده‌سازی حفره، آمالگام که ترکیبی از فلزاتی مانند نقره، قلع، مس و جیوه است، درون حفره قرار داده می‌شود. آمالگام به صورت خمیر نرم در محل قرار می‌گیرد و سپس با ابزارهای خاصی فشرده و فرم داده می‌شود تا به خوبی در حفره فیت شود و شکل اولیه دندان را بازسازی کند. در این مرحله توجه به انسداد مناسب دندان‌ها هنگام بستن دهان اهمیت دارد.

۵. پرداخت و تنظیم نهایی

پس از قرار دادن آمالگام، دندانپزشک سطح ترمیم‌شده را صاف و صیقلی می‌کند تا از ایجاد لبه‌های تیز یا زبر جلوگیری شود. همچنین با استفاده از کاغذ آبی مخصوص (کاغذ آکلوزال)، نقاط تماس بین دندان‌ها بررسی شده و در صورت نیاز اصلاحات جزئی انجام می‌شود تا فشار جویدن به طور یکنواخت توزیع شود. گاهی پرداخت نهایی در جلسه‌ای جداگانه و پس از سفت شدن کامل آمالگام انجام می‌گیرد.

از چه مواد دیگری می‌توان برای پر کردن دندان استفاده کرد و فواید و خطرات آنها چیست؟

استفاده از آمالگام برای دندان با گذشت سال‌ها رو به کاهش است و موادی مثل کامپوزیت‌های رزینی و گلس آینومرها (که بعضا «پرسلن»، «رزین» یا «فیلرهای سفید» نامیده می‌شوند) بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

البته دوام این مواد جایگزین از زمان تولیدشان تاکنون بهبود یافته است؛ اما همچنان ممکن است به خاصیت پر کردن امالگام نرسند. آن هم به ویژه در مناطقی که نیروهای سایش و تنش ناشی از جویدن، مانند دندان‌های عقب (دندان‌های آسیا) زیاد باشد.

این روش پرکردن دندان در شرایط خاص بالینی نسبت به مواد رزینی دارای مزایایی است، مثل:

• هنگامی که مشخص شود یک بیمار در معرض خطر بیشتری برای پوسیدگی دندان قرار دارد.
• در مواردی که نیازی به پرشدگی زیاد در دندان‌های خلفی (عقبی) وجود دارد که در آنجا نیروهای فشاری زیاد است.
• جایی که رطوبت می‌تواند برای جاسازی‌های خاص مثلاً در نزدیکی خط لثه مشکل ساز باشد.

تفاوت آمالگام سفید و سیاه

یکی از پرسش‌های رایج بیماران هنگام مراجعه به مطب دندانپزشکی این است که “تفاوت آمالگام سفید و سیاه چیست؟” در پاسخ باید گفت که در واقع، چیزی به نام “آمالگام سفید” وجود ندارد. این اصطلاح به اشتباه میان عموم رواج یافته است. آن‌چه به‌عنوان “پرکردگی سفید” شناخته می‌شود، در حقیقت کامپوزیت است.

کامپوزیت‌ها مواد ترمیمی همرنگ دندان هستند که برای ترمیم پوسیدگی‌ها، به‌ویژه در نواحی قابل مشاهده، کاربرد زیادی دارند. در مقابل، آمالگام یک ماده فلزی با رنگ نقره‌ای (گاهی به آن “سیاه” نیز گفته می‌شود) است که به‌دلیل دوام و مقاومت بالا، بیشتر در دندان‌های عقبی استفاده می‌شود.

بنابراین، تفاوت اصلی نه در رنگ، بلکه در نوع ماده، کاربرد، زیبایی و دوام آن‌هاست. انتخاب بین این دو بستگی به شرایط دندان، محل پوسیدگی و نظر تخصصی دندانپزشک دارد.

ترمیم دندان با کامپوزیت بهتر است یا امالگام؟

اینکه از بین کامپوزیت یا آمالگام کدام گزینه را انتخاب کنید، به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما برای این انتخاب، بد نیست تا کمی بیشتر با تفاوت‌های این دو ماده آشنا شوید:

1. کامپوزیت‌ها به دلیل رنگ طبیعی و زیبایی ظاهریشان، بیشتر برای دندان‌های جلویی و ترمیم‌های کوچک مناسب هستند. در حالی که امالگام ها به دلیل استحکام بالا و طول عمر بیشترشان، برای ترمیم دندان‌های آسیاب و حفره‌های عمیق‌تر اولویت دارند.
2. کامپوزیت‌ها به مراقبت بیشتری نیاز دارند و ممکن است زودتر از آمالگام از درون دندان تخلیه شوند.

پس با این اوصاف، یا باید انتخاب بین کامپوزیت و آمالگام را به دندانپزشکتان بسپارید، یا با استفاده از ویژگی‌های هر یک از این دو ماده، یکی از آن‌ها را برای خودتان انتخاب کنید.

قیمت پر کردن دندان با آمالگام چقدر است؟

معمولا قیمت ترمیم دندان با توجه به سطح پرکردگی تعیین می‌شود. یعنی اگر پوسیدگی کم سطح و کوچک باشد، هزینه ترمیم شما کمتر، و اگر پوسیدگی شدیدتر و بیشتر باشد، هزینه ترمیم شما بیشتر خواهد بود.

ما در صفحه ای با عنوان قیمت ترمیم دندان، آخرین هزینه های مربوط به ترمیم دندان (با آمالگام و با کامپوزیت) را در اختیار شما قرار دادیم تا شما بتوانید با سهولتی بیشتر، از آخرین تعرفه‌های ترمیم دندان با مواد مختلف مطلع شوید.

ترمیم آمالگام کلاس پنجم یا یک سطحی

آمالگام، ماده‌ای پرکاربرد در دندانپزشکی است که از ترکیب جیوه با فلزات دیگر ساخته می‌شود. این ماده به دلیل استحکام بالا، طول عمر زیاد و هزینه مناسبش، سال‌هاست که برای ترمیم دندان‌ها استفاده می‌شود. با این حال، امالگام دارای برخی معایب نیز هست؛ از جمله ظاهر تیره و فلزی، احتمال حساسیت به فلزات و نگرانی‌های مربوط به وجود جیوه.

با پیشرفت تکنولوژی و تولید مواد پرکننده جدیدتر، استفاده از آمالگام رو به کاهش است. تصمیم‌گیری در مورد استفاده از امالگام باید با مشورت با دندانپزشک و با توجه به شرایط فردی و نوع ترمیم انجام شود.